حمله شدید شاعران نیمایی به نظریات رضا براهنی

حمله شدید شاعران نیمایی به نظریات رضا براهنی
تعدادی از شاعران نیمایی ایران عصر دوشنبه پس از سالها در یک شب شعر گرد هم آمدند و در آن نظریات رضا براهنی درباره شعر نیمایی و لزوم عبور از آن توسط یکی از سخنرانان به شدت مورد انتقاد قرار گرفت.
به گزارش خبرنگار مهر، دهمین شب شعر چشمه با موضوع شعر نیمایی با سخنرانی سعید سلطانی طارمی و مهدی عاطف راد در خانه‌ هنرمندان ایران برگزار ‌شد.

در ابتدای این میزگرد طارمی با تاکید بر اینکه "هنر اساسا مبتنی بر مانع است" گفت: این موانع اند که هنر را پالایش می دهند. یک مجسمه ساز اگر از مانع سفت و سخن سنگ نگذرد نمی تواند به مجسمه دست یابد. شاعر نیز باید از واژه های موجود استفاده کند و از آنها بگذرد تا به شعر دست یابد. وزن در شعر همان دشواری است که موجب پالایش اثر می‌شود.

26 سال است شاعران نیمایی گرد هم نیامده اند

وی در پاسخ به این ادعا که "شعر نیمایی مهجور است" افزود: شعر در عین اینکه آسانترین پدیده است دشوارترین کار به حساب می آید. مسئله مهجوریت هم درباره شعر نیمایی مطرح نیست. در واقع ممکن است شاعر نیمایی مهجور باشد نه شعر نیمایی، چرا که امروز بعد از گذشت 26 سال از یک جلسه شعرخوانی که به مناسبت سالگرد درگذشت نیما بار دیگر شاعران نیمایی دور یکدیگر جمع شده‌اند. اما از شاعری که در این مدت کارهایش عرضه نشده چه انتظاری می‌توان داشت.

مدیر سایت "دینگ دانگ" -ارگان شاعران نیمایی- به حوادث رخ داده پیرامون این دسته از شاعران از سال 1363 اشاره کرد و گفت: از آن سال به بعد اتفاقاتی در این مملکت افتاد که سبب شد شاعران نیمایی به نوعی عقب نشینی کنند و فرصت انتشار به دست کسانی افتاد که معتقد بودند باید از انتشار اشعار نیمایی جلوگیری کرد. علاوه بر آن شعر نیمایی در این سالها شاعر بزرگی عرضه نکرده است.

طارمی اضافه کرد: اینکه گفته می شود نیما شاعر بزرگی بوده اما شاعران نیما او را نفهمیده اند یک "پُلینی" است. مثل اینکه گفته شود فلان اندیشه اندیشه بزرگ بوده اما آن را درک نکرده اند. نخستین نظرها را در این باره یدالله رویایی مطرح کرد.

وی افزود: چطور می شود گفت نیما پدیده ای اساطیری و دور از دسترسی است که شاعران نیمایی قادر به درک او نیستند اما شاعران غیر نیمایی که تنها از دور دستی بر آتش دارند نه تنها او را می فهمند که متوجه اند که رقیبشان (شاعران نیمایی) این را نمی فهمند؟

قرائت عجیبی از مدرنیسم در ایران رایج است

وی گفت: قرائت عجیبی از مدرنیسم در ایران رایج شده که در آن شاعری مانند اخوان ثالث که یأس حاکم بر جامعه ایران را به زیباترین وجه اش منتقل می کند شاعری نوقدمایی و شاعری که تفکرش مربوط به 3000 سال پیش در هند و ژاپن است مدرن معرفی می‌شود.

در ادامه مهدی عاطف راد سخنانش را با نقد رساله ای از رضا براهنی با عنوان "چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟" آغاز کرد و گفت: این مقاله مهمترین و جدی ترین رساله ای است که در نقد و رد شعر نیمایی در طول 70 سال حیات آن نوشته شده است و مهمتر اینکه نویسنده آن (براهنی) سالها خود شاعر نیمایی بوده اما در ادامه راه شعر بی وزن پسا نیمایی را در پیش گرفته است.

براهنی معتقد است شعر نیمایی باید منقرض شود

وی با اشاره به نقدهای مختلفی که براهنی بر شعر نیمایی وارد کرده افزود: براهنی در ابتدا به نقد ایده های نیما درباره شعر می پردازد و آنها را دارای تناقضهای شدید می داند که راه شعر فارسی را سد کرده پس می باید منقرض شود و راه جدید دیگری در مقابل آن قرار دارد که همان شعر بی وزن پسا نیمایی است.

عاطف راد افزود: براهنی در نقد شعر نیما فقط متکی به بخشی از نظریات شعری اوست که شامل شعر نیما، شعر شاعران نیمایی پس از نیما و نظریات تکمیلی آنها و به همین دلیل ناقص و محدود و یکجانبه است.

راد اضافه کرد: این در حالی است که نظریه های نیما به صورت یادداشتهای پراکنده ای است که به صورت نامه هایی به افراد مختلف بیان شده است که متاسفانه تا کنون گردآوری نشده و نقدهایی از این جهت وارد است. دیگر اینکه براهنی معتقد است بخشی از تضادی که در نظریات نیما وجود دارد ناشی از تناقضی است که میان نظریات وی و شعری که ارائه کرده است وجود دارد اما نکته مهم این است که براهنی هیچ مثالی در این باره ذکر نمی‌کند.

وی ادامه داد: براهنی معتقد است فصل غریب نمایی یا بیگانه نمایی شعر نیما زائد است چرا که این فصل با شعر کلاسیک به پایان رسیده است و دیگر چنان آشنا شده که نمی توان از آن بیگانه سازی کرد. پس شعر نیمایی دیگر شعر نو نیست.

به گفته این شاعر در نقد این نکته نیز باید گفت زمانی که براهنی این رساله انتقاد آمیز را نوشت تنها 58 سال از عمر شعر نیمایی گذشته بود و اگر حرف او درست باشد آشنایی زدایی شعر حافظ نیز باید مدتی بعد از خود وی به پایان می رسید در حالی که 400 سال بعد کسی مانند بیدل دهلوی ظهور می کند که شعرش سرشار از بیگانه سازی است.

این منتقد ادبی با اشاره به دیگر انتقاد رضا براهنی در این باره که "شعر نیما تک وزن است و نمی تواند ریتمهای مختلف ایجاد کند و قدرت هارمونی سازی ندارد" افزود: لازم نیست که در یک شعر روایی از جمله شعر نیمایی چند شخصیت وجود داشته باشند و ایجاد چند صدا در شعر به طور طبیعی امکان پذیر است و شعر نیمایی اتفاقاً امکان چند وزنی شدن را دارد.

سخنان و انتقادات عاطف راد مرتبط با کتابی بود که رضا براهنی در سال 1374 و تحت عنوان "خطاب به پروانه ها و چرا من شاعر نیمایی نیستم" منتشر کرده بود.

در پایان این نشست چند تن از شاعران نیمایی از جمله محمد خلیلی، فرهاد عابدینی، محمد شاکری یکتا، محمدرضا طاهریان، اقبال مظفری، هاتف خرازیان، محمد شریعتی و اصلان رضایی تازه ترین شعرهای خود را قرائت کردند.

بخش پایانی شب شعر چشمه نیز به شعرخوانی شاعر مهمان نشر چشمه جعفر کوش‌آبادی اختصاص داشت که وی نیز تازه ترین شعرهای خود را قرائت کرد.

در این مراسم تعدادی از نویسندگان، شاعران و هنرمندان از جمله محمود معتقدی و هانیبال الخاص (نقاش) نیز حضور داشتند