پژوهشهاى قرأنى در آلمان / معرفى دو كتاب
پژوهشهاى شرق‌شناسانه، بويژه اسلام‌شناسى در آلمان قدمتى ۲۰۰ ساله دارند. بويژه در زمينه‌ى قرأن‌شناسى كارهاى بسيارى صورت گرفته است. يكى از پژوهشگران معاصر آلمان پروفسور دكتر تيلمان ناگل، استاد رشته‌ى اسلام‌شناسى در دانشگاه گوتينگن آلمان است. وى تاكنون چندين كتاب در زمينه‌ى جامعه و دولت در اسلام و تاريخ الاهيات در اسلام انتشار داده است. يكى ديگر از كارهاى علمى وى يك پژوهش قرأنى است كه درآمدى است براى شناخت قرأن تحت عنوان «قرأن. درآمد و توضيحاتى در متن كتاب». اين كتاب بيشتر براى دانشجويان رشته‌ى اسلام‌شناسى نگارش يافته است.
اين كتاب در شش فصل تنظيم شده است. در فصل نخست نويسنده به قرأن به مثابه‌ى يك اثر ادبى نگريسته است و به مسائلى چون ساختار متن و تاريخ روايت آن، سوره‌هاى نخستين و پسين مكى و روايت‌هاى انجيلى در اين كتاب و آموزه‌ها و نيايش‌ها و جدل با ديگر اديان مى‌پردازد.
فصل دوم به موضوع قرأن و تاريخ مى‌پردازد كه موضوع‌هايى چون زندگى پيامبر اسلام در آيينه‌ى قرأن، پيامبرى در قرأن و پيامبر و تاريخ جهان را مورد بررسى دارد.
موضوع فصل سوم به تصوير و انگاره‌ى خدا در قرأن اختصاص دارد، از جمله خداوند رحمان و رحيم، خداى عادل، خداى واحد و يگانه، خداى يكتا و آيين چند‌خدايى و زوال تصوير و انگاره‌ى خدا در الاهيات اسلامى.
انسان در قرأن موضوع فصل چهارم است. اينكه كتاب آسمانى مسلمانان به انسان و جايگاه وى در جهان چگونه مى‌نگرد و چگونه خصلتى براى انسان قائل است و فرشتگان و شيطان و جنّ‌ها در اين ميان چه نقشى دارند. اينكه قرأن چه حقوق و تكاليفى در برابر انسان گذارده و چه آزادى‌هايى براى وى در نظر گرفته است. رابطه‌ى انسان و خداوند در چيست. و باز در پايان اين فصل نويسنده به زوال تصوير و انگاره‌ى انسان، چنانكه در قرأن آمده، در الاهيات اسلامى مى‌پردازد.
اينكه قانون الهى چيست و ماهيت و عملكرد اين قانون و محتواى قانون الهى كدام است، مورد بحث فصل پنجم است؛ كه ديگر منابع فقه اسلامى را نيز مورد يك بررسى كوتاه قرار داده و از آنها نام برده است.
در فصل ششم سخن از اين رفته كه قرأن درباره‌ى قرأن چه آيات و احكامى دارد و اين كتاب به خود چگونه مى‌نگرد.
تيلمان ناگل بر اين باور است كه قرأن به مثابه‌ى يك كتاب مقدس، كتابى بسيار پررمز و راز است كه از ميان سوره‌هاى گاه بسيار طولانى آن بايد براى درك آن تلاش بسيار بكار برد، زيرا كه در بسيارى موارد در يك سوره شاهد گريز به موضوع‌هاى مختلف هستيم و در يك موضوع خط واحدى دنبال نمى‌شود. از اين رو اين ويژگى مى‌تواند خواننده را دچار گمراهى كند. آنچه مبهم به نظر مى‌‌آيد، سوره‌هاى بسيار كوتاه است كه علت آن را نمى‌توان دريافت و آنچه كه بسيار واضح مى‌توان دريافت، توصيف شاعرانه‌ى بهشت و دهشتناكى جهنم است كه براى درك آن تخيلى قوى را ايجاب مى‌كند.
كتاب تيلمان ناگل در ۳۷۱ صفحه در بار نخست در سال ۱۹۸۳ انتشار يافته كه همچنان يكى از كتاب‌هاى مرجع دانشگاهى محسوب مى‌شود.
كتاب ديگر قرأن‌شناسانه اثر پروفسور دكتر «هارتموت بوبسين»، استاد رشته‌ى اسلام‌شناسى و زبان و ادبيات عرب در دانشگاه ارلانگن/نورنبرگ آلمان است. اين كتاب نيز «درآمدى بر قرأن» نام دارد كه نه تنها براى دانشجويان، بلكه براى هر علاقمند ديگرى نگارش يافته است. نكته‌ى جالب براى خواننده‌ى ايرانى در اين است كه نويسنده به نخستين آشنايى‌ها و دريافت‌هاى جهان غرب مسيحى با قرأن نيز مى‌پردازد: از دريافت‌هاى گاه خصمانه و تحقيرآميز گرفته (زيرا كه آن را در رقابت با انجيل دانسته‌اند) تا نگاه بيطرفانه و پژوهشگرانه. نخستين ترجمه‌ى قرأن از زبان عربى به آلمانى توسط «داويد فريدريش مِگِرلين» در سال ۱۷۷۲ در فرانكفورت انتشار يافت. و يا اينكه در زمينه ويژگى‌هاى قرأن به مثابه‌ى يك كتاب آسمانى ولتر، روشنگر فرانسوى در يكى از تأملات خود در سال ۱۷۵۳ چنين مى‌نويسد:
”قرأن يك كتاب تاريخى نيست، كه بخواهد كتاب عبرى‌ها و يا انجيل امروز ما را تقليد كند. قرأن تنها يك كتاب قانون صرف نيست، همانند كتاب سوم و چهارم موسى. اين كتاب نه مجموعه‌اى است از سرودهاى مذهبى و نيايشى و نه رؤياهاى پيامبرانه و قيامت‌گرانه را بازتاب مى‌دهد. قرأن بيشتر مجموعه‌اى است از تمامى اينها، مجموعه‌اى است از نيايش‌ها، كه در آن يك رشته واقعيت‌ها را مى‌توان يافت و نيز مجموعه‌اى است از رؤياها، همانند وحى و مقررات حقوقى دينى و سكولار.”
مطالعه‌ى كتاب بوبسين را مى‌توان به تمام كسانى كه علاقمند به آشنايى با قرأن هستند، توصيه كرد.
داود خدابخش
مشخصات كتاب‌ها:
Tilman Nagel: Der Koran. Einführung - Texte - Erläuterungen. C.H.Beck Verlag, München 2002.
Hartmut Bobzin: Der Koran. Eine Einführung. C.H.Beck Verlag, München 1999.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر